Moskova antlaşması boğazlarla ilgili nedir?

Moskova Antlaşması ve Boğazlarla İlgili Durumu

Moskova Antlaşması, 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti arasında imzalanan bir dostluk ve işbirliği anlaşmasıdır. Bu antlaşma, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında önemli bir diplomatik başarı olarak kabul edilir ve iki ülke arasındaki ilişkileri normalleştirmeyi amaçlar. Ancak, Moskova Antlaşması'nın boğazlarla doğrudan bir hükmü bulunmamaktadır; boğazlarla ilgili düzenlemeler daha sonraki antlaşmalarda ele alınmıştır. Aşağıda, Moskova Antlaşması'nın genel içeriği ve boğazlarla bağlantısı detaylandırılmıştır.

Moskova Antlaşması'nın Temel Maddeleri

Bu antlaşma, Türkiye'nin doğu sınırlarını belirlemiş ve iki taraf arasında karşılıklı destek sağlamıştır. Öne çıkan noktalar şunlardır:

• Taraflar birbirlerinin iç işlerine karışmama taahhüdünde bulunmuştur.
• Sovyet Rusya, Misak-ı Milli'yi tanıyarak Türkiye'nin toprak bütünlüğünü desteklemiştir.
• Kapitülasyonların kaldırılması konusunda mutabakata varılmıştır.
• Ekonomik ve askeri işbirliği öngörülmüştür, örneğin Sovyetler'in Türkiye'ye silah ve mali yardım sağlaması.

Bu maddeler, Türkiye'nin bağımsızlık mücadelesinde Sovyet desteğini güvence altına almış, ancak boğazlar gibi spesifik konular bu antlaşmada detaylandırılmamıştır.

Boğazlarla İlgili Düzenlemelerin Tarihsel Bağlamı

Boğazlar (İstanbul ve Çanakkale Boğazları), tarih boyunca uluslararası ticaret ve güvenlik açısından stratejik öneme sahip olmuştur. Moskova Antlaşması'ndan önce ve sonra, boğazların statüsü çeşitli antlaşmalarla belirlenmiştir:

• 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi: Osmanlı İmparatorluğu döneminde, boğazların barış zamanında yabancı savaş gemilerine kapalı olmasını öngörmüştür.
• 1920 Sevr Antlaşması: İtilaf Devletleri'ne boğazlar üzerinde kontrol hakkı tanımış, ancak Türk tarafı bunu reddetmiştir.
• 1923 Lozan Antlaşması: Boğazların statüsü bu antlaşmayla ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Lozan'da, boğazların askersizleştirilmesi ve uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmesi kararlaştırılmıştır.
• 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi: Lozan'ın boğazlarla ilgili hükümlerini revize ederek, Türkiye'ye boğazlar üzerinde tam kontrol ve askerileştirme hakkı vermiştir. Bu, günümüzde de geçerli olan düzenlemedir.

Moskova Antlaşması, boğazlara doğrudan atıfta bulunmasa da, Türkiye'nin egemenliğini pekiştirerek sonraki antlaşmalar için zemin hazırlamıştır. Özellikle, Sovyet Rusya'nın Türkiye'yi desteklemesi, Lozan ve Montrö müzakerelerinde Türk tarafının elini güçlendirmiştir.

Sonuç

Moskova Antlaşması, boğazlarla ilgili spesifik bir madde içermemekle birlikte, Türkiye'nin bağımsızlık sürecinde kritik bir rol oynamıştır. Boğazların statüsü, daha sonra Lozan ve Montrö antlaşmalarıyla netleştirilmiştir. Bu antlaşma, Türk-Sovyet ilişkilerini güçlendirerek, bölgesel dengeleri etkilemiş ve Türkiye'nin uluslararası arenada tanınmasına katkıda bulunmuştur. Genel olarak, Moskova Antlaşması'nı boğazlar bağlamında değerlendirirken, onun dolaylı etkilerini ve tarihsel sürekliliği göz önünde bulundurmak önemlidir.