Boğazlar sorununu tetikleyen anlaşma hangisidir?

İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın hukuki statüsü, tarih boyunca uluslararası ilişkilerde önemli bir yer tutmuştur. Bu bağlamda, 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, hem Türkiye'nin egemenlik haklarını pekiştiren hem de bölgesel dengeleri şekillendiren temel bir düzenleme olarak öne çıkmaktadır.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Boğazlar Sorununu Tetikleyen Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Boğazlar sorunu, tarihsel olarak İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın hukuki statüsü, kontrolü ve uluslararası geçiş kurallarıyla ilgili tartışmaları ifade eder. Bu sorunu tetikleyen ve şekillendiren temel anlaşma, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi'dir. Bu sözleşme, Türkiye'nin boğazlar üzerindeki egemenliğini güçlendirirken, uluslararası dengeyi de gözeten bir düzenleme olmuştur. İşte detaylı açıklamalar:

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Arka Planı

Boğazlar, Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri uluslararası rekabete konu olmuştur. Özellikle 19. yüzyılda, "Şark Meselesi" kapsamında büyük güçlerin ilgi odağı haline gelmiştir.
Lozan Antlaşması (1923) ile boğazların askerden arındırılması ve uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmesi kararlaştırılmıştı. Ancak bu durum, Türkiye'nin güvenlik endişelerini tam olarak gidermemişti.
1930'larda, Avrupa'da yükselen gerilimler (örneğin, İtalya'nın Akdeniz'deki yayılmacı politikaları) Türkiye'yi boğazların statüsünü yeniden görüşmeye itti. Türkiye, Lozan'ın boğazlarla ilgili hükümlerinin değiştirilmesi için diplomatik girişimlerde bulundu.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin İmzalanması ve İçeriği

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde imzalandı. Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya ve diğer bazı devletler tarafından kabul edildi.
Sözleşme, boğazların askerden arındırılması kuralını kaldırarak Türkiye'ye boğazları silahlandırma ve savunma hakkı tanıdı. Bu, Türkiye'nin egemenliğini pekiştiren önemli bir adımdı.
Geçiş rejimi düzenlendi: Barış zamanında, ticaret gemilerine serbest geçiş hakkı tanınırken, savaş gemileri için kısıtlamalar getirildi. Örneğin, Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin geçişi sınırlandırıldı.
Türkiye'nin savaş durumunda boğazları kapatma veya geçişi kontrol etme hakkı tanındı, bu da Türkiye'nin güvenlik çıkarlarını korumasına olanak sağladı.

Montrö Sözleşmesi'nin Tetiklediği Sorunlar ve Tartışmalar

Montrö Sözleşmesi, boğazlar sorununu çözmüş gibi görünse de, zamanla yeni tartışmalara yol açtı. Özellikle Soğuk Savaş döneminde, Sovyetler Birliği ve NATO üyeleri arasında boğazların statüsü gerilim kaynağı oldu.
Günümüzde, Karadeniz'in güvenliği ve enerji nakil hatları gibi konular, Montrö Sözleşmesi'nin yeniden değerlendirilmesi taleplerine neden olmaktadır. Bazı devletler, sözleşmenin modern ihtiyaçlara uygun olmadığını iddia etmektedir.
Türkiye, Montrö Sözleşmesi'ni ulusal güvenliğinin temel taşı olarak görmekte ve sözleşmeye sıkı sıkıya bağlı kalmaktadır. Ancak, uluslararası deniz trafiğindeki artış ve bölgesel çatışmalar, sözleşmenin uygulanmasında zaman zaman sorunlar yaratmaktadır.

Sonuç

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, boğazlar sorununu tetikleyen ve şekillendiren temel anlaşmadır. Türkiye'nin egemenlik haklarını güçlendirmiş olsa da, uluslararası dinamikler nedeniyle süregelen tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Sözleşme, hem Türkiye'nin hem de bölge ülkelerinin güvenlik ve ekonomik çıkarları açısından kritik öneme sahiptir ve güncel politikaları etkilemeye devam etmektedir.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap