Boğazlar sorununu çözen anlaşma nedir?

1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın hukuki statüsünü belirleyen temel belgedir. Lozan Antlaşması'nın kısıtlayıcı hükümlerini revize eden bu sözleşme, Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı tanımıştır. Barış ve savaş dönemlerine ilişkin geçiş rejimleri, egemenlik hakları ve bölgesel denge unsurlarıyla uluslararası bir düzenleme olarak öne çıkmaktadır.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Boğazlar Sorununu Çözen Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Boğazlar sorununu çözen anlaşma, 1936 yılında imzalanan ve Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını güvence altına alan Montrö Boğazlar Sözleşmesi'dir. Bu sözleşme, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın statüsünü, geçiş rejimini ve güvenlik önlemlerini düzenleyen uluslararası bir antlaşmadır. Montrö Sözleşmesi, Lozan Antlaşması'nda belirlenen Boğazlar rejimini değiştirerek Türkiye'nin lehine önemli düzenlemeler getirmiştir.

Montrö Sözleşmesi'nin Tarihsel Arka Planı

Boğazlar sorunu, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden itibaren uluslararası bir mesele haline gelmişti. Lozan Antlaşması (1923) ile Boğazlar, uluslararası bir komisyonun kontrolüne bırakılmış ve Türkiye'nin egemenlik hakları kısıtlanmıştı.
1930'larda Avrupa'da artan siyasi gerilimler ve İtalya'nın Akdeniz'deki yayılmacı politikaları, Türkiye'nin Boğazların güvenliği konusundaki endişelerini artırdı.
Türkiye, Boğazların silahsızlandırılması ve uluslararası kontrol altında olmasının kendi güvenliği için risk oluşturduğunu savunarak Lozan'ın ilgili hükümlerinin revize edilmesini talep etti.
Montrö Konferansı, 22 Haziran - 20 Temmuz 1936 tarihleri arasında İsviçre'nin Montrö kentinde toplandı. Konferansa Türkiye, Büyük Britanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Yugoslavya katıldı.

Montrö Sözleşmesi'nin Temel Hükümleri

Montrö Sözleşmesi, Boğazlardan geçişi savaş ve barış zamanları olmak üzere iki duruma göre düzenler:

Barış Zamanı: Ticaret gemileri, Boğazlardan serbestçe geçiş hakkına sahiptir. Savaş gemileri için ise belirli kısıtlamalar getirilmiştir. Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin toplam tonajı ve Boğazlarda kalış süresi sınırlandırılmıştır.
Savaş Zamanı: Türkiye savaşta tarafsız ise, ticaret gemileri geçiş serbestisine devam eder. Türkiye savaşan taraf ise veya kendisini savaş tehdidi altında görürse, savaş gemilerinin geçişini tamamen kontrol etme hakkına sahiptir.
Egemenlik ve Güvenlik: Sözleşme, Boğazların askerden arındırılması hükmünü kaldırarak Türkiye'ye Boğazları tahkim etme ve savunma hakkı tanımıştır. Ayrıca, uluslararası Boğazlar Komisyonu lağvedilmiş ve yetkileri Türkiye'ye devredilmiştir.

Montrö Sözleşmesi'nin Önemi ve Günümüzdeki Durumu

Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin ulusal egemenliğini pekiştiren ve Boğazlar üzerindeki kontrolünü artıran tarihi bir başarı olarak kabul edilir.
Sözleşme, Karadeniz'i bir "barış denizi" haline getirmeyi amaçlamış ve Karadeniz'e kıyısı olan devletlerle olmayanlar arasında denge kurmuştur.
Günümüzde Montrö Sözleşmesi hala yürürlüktedir ve Türkiye'nin Boğazlar politikasının temelini oluşturur. Sözleşmenin değiştirilmesi veya feshedilmesi, tarafların onayına bağlıdır ve bu konudaki tartışmalar devam etmektedir.
Montrö Sözleşmesi, uluslararası hukukta deniz geçiş rejimleri açısından önemli bir örnek teşkil etmekte ve Türkiye'nin jeostratejik konumunu güçlendirmektedir.

Sonuç olarak, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlar sorununu çözen ve Türkiye'nin egemenlik haklarını güvence altına alan temel uluslararası belgedir. Sözleşme, hem Türkiye'nin güvenlik ihtiyaçlarını karşılamış hem de bölgesel istikrarın korunmasına katkıda bulunmuştur.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap