Boğazlar Sorununun Tarihsel Gelişimi
Boğazlar sorunu, tarih boyunca İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın kontrolü, geçiş rejimi ve uluslararası statüsüyle ilgili bir dizi siyasi, askeri ve hukuki tartışmayı ifade eder. Bu sorun, coğrafi konumu nedeniyle Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan bu stratejik suyollarının jeopolitik öneminden kaynaklanmıştır. İşte Boğazlar sorununun tarihsel evrimi:
1. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
- Osmanlı İmparatorluğu, 1453'te İstanbul'un fethiyle Boğazlar üzerinde tam kontrol sağladı. Bu dönemde Boğazlar, imparatorluğun iç suları olarak kabul edildi ve yabancı gemilerin geçişi sıkı denetim altındaydı.
- 18. ve 19. yüzyıllarda, Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla birlikte Rusya başta olmak üzere büyük güçler Boğazlar üzerinde etki kurmaya çalıştı. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Rus ticaret gemilerine Boğazlardan serbest geçiş hakkı tanıdı, ancak askeri geçişler kısıtlandı.
- 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi, Boğazların barış zamanında yabancı savaş gemilerine kapalı olmasını öngördü. Bu, Osmanlı'nın Boğazlar üzerindeki egemenliğini uluslararası düzeyde tanıyan ilk resmi belge oldu.
2. I. Dünya Savaşı ve Sonrası
- I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu, Boğazları müttefikleriyle birlikte kapattı, ancak savaşın sonunda imzalanan Sevr Antlaşması (1920) Boğazları uluslararası bir komisyona devretti ve Türk egemenliğini büyük ölçüde sınırladı.
- 1923 Lozan Antlaşması, Boğazların statüsünü yeniden düzenledi. Buna göre, Boğazlar askersizleştirildi ve geçişler uluslararası bir komisyon tarafından denetlenecekti. Ancak bu düzenleme, Türkiye'nin güvenlik endişelerini tam olarak karşılamadı.
3. Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)
- Türkiye, 1930'larda artan uluslararası gerilimler (özellikle İtalya'nın Akdeniz'deki yayılmacı politikaları) nedeniyle Lozan'ın Boğazlarla ilgili hükümlerini değiştirmek istedi. 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlar rejimini kökten değiştirdi.
- Montrö Sözleşmesi, Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam egemenlik ve askeri kontrol hakkı verdi. Ayrıca, barış ve savaş zamanlarında ticaret ve savaş gemilerinin geçiş kurallarını belirledi. Örneğin, Karadeniz'e kıyısı olan ve olmayan devletlerin savaş gemileri için farklı kısıtlamalar getirdi.
4. Soğuk Savaş Dönemi
- Soğuk Savaş boyunca Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin tarafsızlığını korumasına ve Boğazları denetlemesine olanak tanıdı. Sovyetler Birliği, sıcak denizlere erişim için Boğazların statüsünü zaman zaman sorgulasa da, sözleşme uluslararası toplum tarafından geniş çapta kabul gördü.
- 1970'lerde ve 1980'lerde, petrol taşımacılığının artmasıyla Boğazlardaki trafik yoğunluğu arttı, bu da çevresel ve güvenlik endişelerini beraberinde getirdi. Türkiye, geçiş kurallarını sıkılaştırarak kazaları önlemeye çalıştı.
5. Günümüzdeki Durum ve Tartışmalar
- Montrö Sözleşmesi hala yürürlükte olup, Boğazların temel hukuki çerçevesini oluşturur. Ancak, değişen jeopolitik dinamikler (örneğin, Rusya'nın Karadeniz'deki artan varlığı ve NATO'nun genişlemesi) sözleşmenin geleceği hakkında tartışmalara yol açmıştır.
- Günümüzde Türkiye, Boğazlardan geçişleri Montrö kurallarına göre düzenlemeye devam etmekte ve sözleşmeyi ulusal güvenliğinin temel taşı olarak görmektedir. Tartışmalar, sözleşmenin modern ihtiyaçlara uygun olup olmadığı veya revize edilmesi gerektiği üzerine odaklanmaktadır.
Sonuç olarak, Boğazlar sorunu tarih boyunca Osmanlı egemenliğinden uluslararası düzenlemelere ve nihayetinde Türkiye'nin kontrolüne evrilmiştir. Montrö Sözleşmesi, bu sürecin kritik bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve günümüzde de bölgesel istikrarı şekillendirmeye devam etmektedir. |
.webp "Boğaz Ağrısına Ne İyi Gelir?")
.webp "Boğaz Ağrısı Kaç Günde Geçer?")
.webp "Hamilelikte Boğaz Ağrısı")
.webp "Boğaz Ağrısı Tedavisi")
