Boğazlar sorunu hangi bölgede kesin çözüm bulmuştur?

Boğazlar Sorunu, tarihsel olarak Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale Boğazları üzerindeki egemenlik, kontrol ve uluslararası geçiş kurallarıyla ilgili bir dizi anlaşmazlığı ifade eder. Bu sorun, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin erken yıllarında önem kazanmıştır. Kesin çözüm, Türkiye'nin başkenti Ankara'da imzalanan ve uluslararası alanda kabul gören Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile sağlanmıştır. Aşağıda, bu sürecin detayları ve çözümün nasıl gerçekleştiği açıklanmaktadır.

Boğazlar Sorunu, Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla birlikte 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Özellikle, uluslararası güçlerin boğazlardan geçiş hakları üzerindeki talepleri, sorunun temelini oluşturmuştur. Önemli anlaşmalar şunlardır:

• 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi: Osmanlı'nın barış zamanında boğazları yabancı savaş gemilerine kapalı tutmasını öngörmüş, ancak bu, Osmanlı'nın egemenliğini sınırlandırmıştır.
• 1923 Lozan Antlaşması: Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte, boğazların silahsızlandırılması ve uluslararası bir komisyon tarafından kontrol edilmesi kararlaştırılmış, ancak bu durum Türkiye'nin tam egemenliğini kısıtlamıştır.

Bu düzenlemeler, Türkiye'nin güvenlik endişelerini tam olarak karşılamadığı için sorun devam etmiştir.

Boğazlar Sorunu'nun kesin çözümü, 1936 yılında İsviçre'nin Montrö kentinde düzenlenen konferans sonucunda imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile gerçekleşmiştir. Bu sözleşme, Türkiye'nin boğazlar üzerindeki tam egemenliğini tanımış ve geçiş rejimini düzenlemiştir. Anahtar noktalar şunlardır:

• Egemenlik ve Kontrol: Sözleşme, boğazların askerileştirilmesine izin vererek Türkiye'ye tam kontrol hakkı tanımıştır.
• Geçiş Kuralları: Barış zamanında ticaret gemilerine serbest geçiş hakkı verilirken, savaş gemileri için kısıtlamalar getirilmiştir. Örneğin, Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemileri için tonaj sınırlamaları uygulanmıştır.
• Uluslararası Tanınma: Sözleşme, başta İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği ve Japonya olmak üzere birçok devlet tarafından imzalanmış ve uluslararası hukukta meşruiyet kazanmıştır.

Montrö Sözleşmesi, günümüzde hala yürürlükte olup, boğazların statüsünü belirleyen temel belgedir.

Kesin çözüm, Türkiye'nin başkenti Ankara'da hazırlıkları yapılan ve İsviçre'nin Montrö kentinde imzalanan sözleşme ile sağlanmıştır. Bu, Türkiye'nin uluslararası diplomasideki başarısını yansıtır ve şu anlamlara gelir:

• Bölgesel Güvenlik: Türkiye, boğazları kontrol ederek kendi güvenliğini garanti altına almış ve bölgedeki istikrara katkıda bulunmuştur.
• Ekonomik ve Stratejik Kazanç: Boğazların kontrolü, Türkiye'ye ekonomik ve askeri avantajlar sağlamıştır.
• Uluslararası Hukuk: Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin egemenlik haklarını pekiştirmiş ve uluslararası ilişkilerde bir model oluşturmuştur.

Sonuç olarak, Boğazlar Sorunu, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile kesin çözüme kavuşmuş ve bu çözüm, Türkiye'nin Ankara merkezli diplomasisi ve Montrö'deki uluslararası mutabakatla sağlanmıştır. Bu süreç, Türkiye'nin bağımsızlığını ve bölgesel etkisini güçlendirmiştir.